Boek review door Marlies Jellema
Soms geeft een boek inzicht, inspiratie en hoop. Tomorrowmind (2023) ligt al even in mijn boekenkast, maar is tot nog toe niet vertaald. En dat is jammer, want naar mijn idee is het een goed verhaal dat past bij de uitdagingen van deze tijd. Het boek is geschreven door hoogleraar psychologie en grondlegger van de positieve psychologie Martin Seligman en Gabriella Rosen Kellerman, arts en innovatie-expert die onderzoekt hoe mensen en organisaties veerkrachtig en succesvol zijn in deze veranderende tijd. Het boek gaat over floreren op het werk met veerkracht en creativiteit.
Het boek voelt als een kijkje in de toekomst, en tegelijkertijd werkt het als een spiegel voor het leven van vandaag. De onzekerheden van deze tijd, waar ik (en volgens mij vele anderen) soms wakker van lig, zoals het klimaat, ons collectieve mentale welzijn, de toenemende werkdruk door minder middelen (zoals dit jaar in het onderwijs en al jaren in de zorg), de maatschappelijke ongelijkheid en het opkomend fascisme. Het boek geeft taal en richting over hoe we ons professioneel (en persoonlijk) staande kunnen houden in werk in de huidige tijd.
Het boek leest als een inspirerend verhaal, maar is stevig onderbouwd met inzichten vanuit de positieve psychologie, neuropsychologe en onderwijskundige en organisatiekundige kennis.
Hier past ook een waarschuwing: het is geen luchtig persoonlijk leiderschapsboek. Denk eerder aan een stevig betoog dat inzicht geeft in hoe we mentaal fit kunnen blijven en optimaal kunnen functioneren in een roerige wereld die steeds sneller verandert.
Mentale vaardigheden voor vandaag en morgen
Het boek draait om één centrale vraag: welke mentale vaardigheden hebben we nodig om deze tijd goed door te komen en te floreren in de toekomst? Seligman en Kellerman introduceren het idee van psychological fitness. Hiermee bedoelen ze een mentale conditie die volgens hen net zo trainbaar is als onze lichamelijke fitheid.
De auteurs onderscheiden vijf psychologische krachten, die goed te onthouden zijn met het acroniem PRISM.
Prospection is het vermogen om je toekomst te verbeelden en plannen.
Resilience en cognitieve wendbaarheid gaan niet alleen over herstellen van tegenslag, maar ook over veerkrachtig sterker worden.
Innovation en creativiteit benadrukken dat iedereen creatief kan zijn en dat vernieuwing essentieel is in de moderne werkende wereld.
Social support of rapid rapport betreft het vermogen snel vertrouwen en connectie te bouwen met anderen, cruciaal voor welzijn op de werkplek.
Meaning en mattering gaan over meer dan zin vinden; het gevoel dat je er echt toe doet – mattering – is bepalend voor motivatie en werktevredenheid.
In de kern is het boek een pleidooi voor het ontwikkelen van een veerkrachtige en wendbare houding in plaats van het aanleren van specifieke vaardigheden, wat in de tijd van de industriële samenleving gebruikelijk was en lang heeft gewerkt. In die zin heeft het ook wel iets weg van de twenty-first century skills, bekend van Ken Robinson.
Je kunt met dit boek concreet aan de slag door te oefenen met scenario’s gericht op de toekomst, zonder het contact met het heden te verliezen. Je zorgt als het ware voor je future self, terwijl je ook de focus houdt op het hier en nu.
Wat me raakte tijdens het lezen, was dat veel van de thema’s zo herkenbaar zijn in het dagelijks leven. Ik hoor erover, ervaar het zelf en lees of zie het in de media. Het hoofdstuk over prospection bijvoorbeeld maakte me ervan bewust dat ik zelf blijf hangen in zorgen over het heden. Terwijl: later is allang begonnen. Ik fantaseer hierbij de verkeerde kant op, zoals Olaf Hoenson ‘zorgen maken’ ludiek omschrijft.
Bij het hoofdstuk over resilience herkende ik grinnikend mijn eigen baaldagen. Het kwartje dat veerkracht niet betekent dat je altijd sterk moet zijn, moet bij mij blijkbaar herhaaldelijk vallen. Rationeel weet ik dat je telkens weer kunt opstaan, maar hoe dit in het boek beschreven is, gaf mij opnieuw rust. Juist mindere tijden tonen aan dat mensen veerkrachtig zijn en ondanks moeilijke omstandigheden toch kleine stapjes vooruit blijven zetten.
Ook zingeving komt in het boek terug, met als uitbreiding mattering, wat ik voor mezelf vertaald heb als ‘er toe doen’. Dit hoofdstuk stelt dat zingeving niet per se groots en meeslepend hoeft te zijn. Het kan ook zitten in het zorgen voor je gezin, je werk met aandacht doen of een vriend bellen die het moeilijk heeft. Ik vond dat een mooi tegenwicht tegen de hoge druk van sociale media en de maakbaarheids-illusie, die ons vaak voorhoudt dat alles groots en meeslepend moet zijn. Terwijl juist de kleine, betekenisvolle momenten tellen. Zeker voor ons welzijn.
In een tijd waarin eenzaamheid op veel beleidsagenda’s staat en individualisme soms lijkt doorgeslagen, vond ik de nadruk op social support in het boek inspirerend. Het maakt helder dat hulp vragen en het eigen netwerk – collega’s, vrienden, familie – als noodzaak voor ons welzijn niet mag worden vergeten. En al voelt het voor velen vaak anders: steun vragen is geen zwakte. Het is een voorwaarde voor veerkracht.
Ik lees hierin een boodschap waarin behoeftegedrevenheid en waardengedrevenheid boven resultaatgedrevenheid mogen komen te staan. Dat is een waardevolle beweging voor ons welzijn en werkgeluk.
Tips
Het boek staat boordevol goede tips. Deze wil ik hier vast meegeven:
- Sta elke week even stil bij de toekomst en schets drie mogelijke scenario’s voor jezelf.
- Zie tegenslagen niet als falen, maar als momenten om je veerkracht te trainen.
- Zoek kleine kansen om te innoveren, ook in alledaagse dingen.
- Investeer bewust in relaties: stuur een bericht, maak tijd voor een gesprek.
- Vraag jezelf dagelijks af: wat geeft mijn (werk)dag betekenis?
Kortom
Tomorrowmind is een weldoordacht en stevig onderbouwd verhaal. Toch voelde het voor mij niet als een afstandelijke academische analyse, maar meer als een praktische gids die mij persoonlijk raakte. Het boek gaf mij woorden en handvatten om hoopvoller naar de toekomst te kijken.
Het laat zien dat je, ondanks de onzekerheid in de wereld, meer invloed hebt dan je wellicht denkt. Die invloed krijgen we niet door alles onder controle te willen houden, maar door onze eigen mentale conditie en professionele veerkracht te blijven versterken, elkaar daarbij te steunen en betekenis te blijven zoeken.